साउदी अरबका विदेशमन्त्री फैसल बिन फरहानको नेतृत्वमा एउटा प्रतिनिधिमण्डल हालै पाकिस्तानको दुई दिने भ्रमणमा गएको छ । यसपछि प्रधानमन्त्री शाहबाज शरीफ र अन्य उच्च पाकिस्तानी अधिकारीहरूले यो भ्रमणलाई देशका लागि फाइदाजनक भएको बताएका छन्।
पाकिस्तानी अधिकारीहरुका अनुसार साउदी प्रतिनिधिमण्डलको यो भ्रमण रमजानको अन्त्यमा मक्कामा प्रधानमन्त्री शेहबाज शरीफ र साउदी युवराज मोहम्मद बिन सलमानबीच भएको भेटको कडी हो ।
बैठकमा आर्थिक मुद्दाहरू, विशेषगरी साउदी अरबले पाकिस्तानमा गरेको लगानीबारे छलफल भएको थियो।
भ्रमणका क्रममा साउदीका विदेशमन्त्री राजकुमार फैसलले विशेष लगानी सहजीकरण परिषद्सँग भेटवार्ता गरेका थिए । त्यसमा उनले लगानीका लागि अनुकूल वातावरण र अवसरका बारेमा जानकारी दिए । यसबाहेक उनले राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री र प्रधानसेनापतिसँग पनि भेट गरेका छन् ।
पाकिस्तान र साउदी अरब बीचको सम्बन्ध
पछिल्लो दशकमा पाकिस्तान र साउदी अरेबियाको सम्बन्धमा धेरै उतारचढाव आएका छन् । पाकिस्तानले यमन युद्धमा भाग नलिँदा साउदी अरेबिया दुखी थियो। उही समयमा, पीटीआई शासनकालमा, इमरान खानले मलेसियामा प्रधानमन्त्रीको रूपमा इस्लामिक शिखर सम्मेलन आयोजना गर्ने प्रयासले पनि साउदी अरेबियालाई असन्तुष्ट बनायो।
तर, पछिल्लो समय सेहबाज शरीफको नेतृत्वमा बनेको नयाँ सरकारसँगै दुई देशबीचको सम्बन्धमा एकपटक फेरि न्यानोपन देखिएको छ । पाकिस्तानले साउदी अरेबियाबाट अर्बौं डलरको लगानीको अपेक्षा गरेको छ।
साउदी विदेशमन्त्री प्रिन्स फैसल बिन फरहानले संयुक्त पत्रकार सम्मेलनमा पाकिस्तानमा लगानी बढाउने अवसर रहेको बताए । लगानी परिषद्को विस्तृत ब्रिफिङले आत्मविश्वास बढाएको उनले बताए । उनले पाकिस्तानको नयाँ दृष्टिकोण मन पराएका छन् ।
यो फलदायी र सकारात्मक भ्रमणको अन्त्यमा भएको संयुक्त पत्रकार सम्मेलनलाई ध्यानमा राख्दै दुई देशबीचको लगानीका परियोजनाका बारेमा स्पष्ट रूपरेखा सार्वजनिक भएको छैन ।साउदी विदेशमन्त्रीको भ्रमणपछि साउदी अरबले वास्तवमा कुन क्षेत्रमा लगानी गर्ने भन्ने प्रश्न उठेको छ । यो लगानीको आकार कस्तो हुनेछ?
पाकिस्तानजस्तो अस्थिर र कमजोर अर्थतन्त्रमा लगानी गर्दा साउदी अरेबियालाई के फाइदा हुन्छ ? अहिले साउदी अरेबियाले पाकिस्तानलगायत अन्य मित्र राष्ट्रलाई प्रत्यक्ष सहयोग गर्नुको सट्टा लगानीको नीति किन अपनाइरहेको छ भन्ने प्रश्न पनि उठिरहेको छ ?
साउदी अरेबियाले कुन क्षेत्रमा लगानी गर्छ र कति ?
पाकिस्तानका विदेशमन्त्री इशाक दारले साउदी अरेबियालाई सूचना प्रविधि, खनिज, कृषि, ऊर्जा र अन्य क्षेत्रमा लगानी गर्न आमन्त्रण गरेको बताए। आर्थिक मामिलाका वरिष्ठ पत्रकार शाहबाज राणाले यस विषयमा अधिकारीहरूले अझै गोप्य राखेकाले चिन्ता बढेको बताए ।
उनले भने, ‘यो भ्रमणबारे सञ्चारमाध्यममा कसले बोल्ने भन्नेमा सरकार स्पष्ट नभएको देखिन्छ । उनले यस भ्रमणका क्रममा दुई देशबीच कुनै सम्झौता हुने अपेक्षा नभएको बताए ।
यस भ्रमणको उद्देश्य पाकिस्तानले साउदी अरेबियासँग लगानीका लागि अनुरोध गरेको थियो, त्यसको जवाफमा साउदीको प्रतिनिधिमण्डलले यहाँ लगानीका अवसरका बारेमा जानकारी लिन पाकिस्तानको भ्रमण गरेको थियो ।
उनले साउदी प्रतिनिधिमण्डल अब फर्कने र यी क्षेत्रमा सम्भावित लगानीका बारेमा आफ्नो निर्णयबारे पाकिस्तान सरकारलाई जानकारी दिने बताए।
आर्थिक मामिलाका विश्लेषक खुर्रम हुसेन भन्छन् कि पाकिस्तानी सरकारको मौनताको एउटा कारण पाकिस्तानले साउदी अरेबियालाई लगानी गर्ने सम्भावित अवसरहरूको सूची दिएको छ, जहाँ उसले लगानी गरेर केही नाफा कमाउन सक्छ। अब पाकिस्तानले दिएको कति अवसरलाई साउदी अरेबियाले आयोजनामा लगानीका लागि स्वीकार गर्छ त्यो हेर्न बाँकी छ ।
यी आयोजनामा साउदीको लगानी र त्यसको परिमाणबारे पाकिस्तान अहिलेसम्म स्पष्ट नभएकाले पाकिस्तानी अधिकारीले यसबारेमा बोल्न हतार नगरेको उनले बताए ।
साउदी अरेबियाको सम्भावित लगानीको प्रश्नमा खुर्रम हुसेनले भ्रमणका क्रममा साउदी अरबको चासो रहेको केही कुरा उल्लेख भएको बताए । यसमा खनिज र खानी, विशेष गरी रिको डेक परियोजना समावेश छ।
पाकिस्तानमा लगानी गर्दा साउदी अरेबियालाई कस्तो फाइदा हुन्छ ?
"यस प्रश्नका दुईवटा पक्ष छन्: पहिलो, पाकिस्तानको अर्थतन्त्रको अस्थिरता विगतका सरकारहरूको आर्थिक नीतिका कारण हो," आर्थिक विशेषज्ञ र पाकिस्तानको लगानी बोर्डका पूर्व प्रमुख हारुन शरीफले। किनभने यदि तपाइँ पाकिस्तानी अर्थतन्त्रको कर्पोरेट मुनाफा (अर्थात निजी क्षेत्रका कम्पनीहरूको नाफा दर) हेर्नुभयो भने, यसले देखाउँछ कि यी निजी कम्पनीहरूको नाफा धेरै राम्रो छ।
उनले भने, ‘पाकिस्तान स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत करिब ८३ कम्पनीको नाफा अन्य एसियाली बजारमा रहेका यस्ता कम्पनीको नाफाभन्दा धेरै बढी रहेको तथ्यबाट पाकिस्तानको बजार वा अर्थतन्त्रको अनुमान लगाउन सकिन्छ । "यसले पाकिस्तानको निजी क्षेत्रमा माग र अवसर दुवै रहेको देखाउँछ।"
हारुन शरीफले भने कि साउदी अरबले आफ्नो भिजन २०३० अन्तर्गत यस क्षेत्रको अर्थतन्त्रमा विविधता ल्याउने भएकोले पाकिस्तान आफ्नो रणनीतिक र कूटनीतिक सहयोगी भएकोले यहाँ आफ्नो प्रभाव बढाउन चाहन्छ ।
हारुन सरिफले पाँच वर्षअघि लगानीका आधारमा यो साझेदारीका विशेषता तयार गरेको बताए । यो तीन कुरामा आधारित थियो, एउटा धार्मिक पर्यटन, दोस्रो त्यहाँ काम गर्ने पाकिस्तानी कार्यबल र तेस्रो हाम्रो रक्षा साझेदारी थियो। यसको विश्लेषण गर्दै खुर्रम हुसैनले भने, ‘हामीले साउदीको परिप्रेक्ष्यबाट जवाफ खोज्नुपर्छ ।
साउदी अरबले विगत तीन चार दशकदेखि तेलबाट कमाएको पैसा लगभग सबै क्षेत्रमा लगानी गर्दै आएको छ । तर तीमध्ये धेरैजसो लगानी साउदी अरेबियामा मात्रै भइरहेको थियो। अब उसले इजिप्टदेखि पाकिस्तानसम्मको बजार खोजिरहेको छ, जहाँ उसले आफ्नो पूँजी मात्र नभई भौगोलिक रूपमा आफ्नो प्रभाव बढाउन पनि सक्छ।
हारुन शरीफले पाकिस्तानमा साउदी अरबको लगानीको अर्को कारण मध्यपूर्व र अरब संसारमा तीव्र रूपमा परिवर्तन भइरहेको भूराजनीतिक अवस्था र तनाव रहेको बताए।साउदी अरेबियालाई पाकिस्तानको सैन्य सहयोग र कूटनीतिक सहयोग चाहिन्छ, त्यसैले यो लगानी निजी क्षेत्रमा आउँदैन, बरु यो पैसा सरकारी परियोजनाहरूमा दिइन्छ।
साउदी अरेबियाले सहयोग गर्नुको सट्टा पाकिस्तानमा किन लगानी गरिरहेको छ ?
यस सम्बन्धमा साउदी अरेबियाले केही वर्ष पहिलेदेखि नै अन्य मित्र राष्ट्रलाई सहयोग गर्ने कुरा छोडेको खुर्रम हुसेन बताउँछन् ।उनले साउदी अरेबियाले पाकिस्तानसँग मात्रै नभएर साउदीबाट सहयोग लिने सबै देशलाई भविष्यमा कुनै आवश्यकता परेमा सहयोगको सट्टा लगानीका परियोजनाहरू तयार गर्न जानकारी गराएको बताए ।
खुर्रमका अनुसार पाकिस्तान मात्र नभई इजिप्टले पनि साउदी अरेबियाबाट धेरै सहयोग लिने गरेको र त्यसको बदलामा साउदीले केही समयअघि नै आफ्नो लगानी नीति स्पष्ट गरेको थियो ।
हारुन शरीफका अनुसार साउदी अरेबियाको नयाँ नीति अन्तर्गत पाकिस्तानले केही समयअघि साउदी अरबलाई नेपालमा लगानी गर्न निम्तो दिएको थियो । उनलाई साउदी अरेबियाले पाकिस्तानमा लगानी गर्न भनिएको थियो । यसपछि साउदी युवराज मोहम्मद बिन सलमानले पाकिस्तानको भ्रमण गरेका थिए ।
अर्कोतर्फ, यस क्षेत्रमा रहेको मौद्रिक तरलतालाई आकर्षित गर्न पाकिस्तानको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ, किनकि पाकिस्तानलाई विदेशी मुद्राको लागि डलर चाहिन्छ, जबकि साउदी अरबले लगानीको लागि नयाँ बजारहरू खोजिरहेको छ, त्यसैले यो दुवै देशको जीत हो स्थिति।
एक प्रश्नको जवाफमा उनले यो लगानीले सरकारलाई चालु खाता घाटा कम गर्न पक्कै सहयोग गर्ने तर सर्वसाधारणलाई राहत नदिने बताए ।
उनले यो पैसा विकास आयोजनाको पैसा नभई साउदी अरबको विदेशी मुद्रा सञ्चितिलाई सन्तुलनमा राख्ने सार्वजनिक लगानी कोष भनेर चिनिने ‘सार्वभौम सम्पत्ति कोष’बाट आएको रकम भएको बताए । -बिबिसीको सहयोगमा
